રચન: વિશ્વામિત્ર મહર્ષિ
શરીર શુદ્ધિ
અપવિત્રઃ પવિત્રો વા સર્વાવસ્થાં” ગતોஉપિવા |
યઃ સ્મરેત પુંડરીકાક્ષં સ બાહ્યાભ્યંતર શ્શુચિઃ ||
પુંડરીકાક્ષ ! પુંડરીકાક્ષ ! પુંડરીકાક્ષાય નમઃ |
આચમનઃ
ઓં આચમ્ય
ઓં કેશવાય સ્વાહા
ઓં નારાયણાય સ્વાહા
ઓં માધવાય સ્વાહા (ઇતિ ત્રિરાચમ્ય)
ઓં ગોવિંદાય નમઃ (પાણી માર્જયિત્વા)
ઓં વિષ્ણવે નમઃ
ઓં મધુસૂદનાય નમઃ (ઓષ્ઠૌ માર્જયિત્વા)
ઓં ત્રિવિક્રમાય નમઃ
ઓં વામનાય નમઃ (શિરસિ જલં પ્રોક્ષ્ય)
ઓં શ્રીધરાય નમઃ
ઓં હૃષીકેશાય નમઃ (વામહસ્તે જલં પ્રોક્ષ્ય)
ઓં પદ્મનાભાય નમઃ (પાદયોઃ જલં પ્રોક્ષ્ય)
ઓં દામોદરાય નમઃ (શિરસિ જલં પ્રોક્ષ્ય)
ઓં સંકર્ષણાય નમઃ (અંગુળિભિશ્ચિબુકં જલં પ્રોક્ષ્ય)
ઓં વાસુદેવાય નમઃ
ઓં પ્રદ્યુમ્નાય નમઃ (નાસિકાં સ્પૃષ્ટ્વા)
ઓં અનિરુદ્ધાય નમઃ
ઓં પુરુષોત્તમાય નમઃ
ઓં અધોક્ષજાય નમઃ
ઓં નારસિંહાય નમઃ (નેત્રે શ્રોત્રે ચ સ્પૃષ્ટ્વા)
ઓં અચ્યુતાય નમઃ (નાભિં સ્પૃષ્ટ્વા)
ઓં જનાર્ધનાય નમઃ (હૃદયં સ્પૃષ્ટ્વા)
ઓં ઉપેંદ્રાય નમઃ (હસ્તં શિરસિ નિક્ષિપ્ય)
ઓં હરયે નમઃ
ઓં શ્રીકૃષ્ણાય નમઃ (અંસૌ સ્પૃષ્ટ્વા)
ઓં શ્રીકૃષ્ણ પરબ્રહ્મણે નમો નમઃ
(એતાન્યુચ્ચાર્ય ઉપ્યક્ત પ્રકારં કૃતે અંગાનિ શુદ્ધાનિ ભવેયુઃ)
ભૂતોચ્ચાટન
ઉત્તિષ્ઠંતુ | ભૂત પિશાચાઃ | યે તે ભૂમિભારકાઃ | યે તેષામવિરોધેન | બ્રહ્મકર્મ સમારભે | ઓં ભૂર્ભુવસ્સુવઃ |
દૈવી ગાયત્રી ચંદઃ પ્રાણાયામે વિનિયોગઃ
(પ્રાણાયામં કૃત્વા કુંભકે ઇમં ગાયત્રી મંત્રમુચ્છરેત)
પ્રાણાયામઃ
ઓં ભૂઃ | ઓં ભુવઃ | ઓગ્મ સુવઃ | ઓં મહઃ | ઓં જનઃ | ઓં તપઃ | ઓગ્મ સત્યમ |
ઓં તથ્સ’વિતુર્વરે”ણ્યં ભર્ગો’ દેવસ્ય’ ધીમહિ |
ધિયો યો નઃ’ પ્રચોદયા”ત ||
ઓમાપો જ્યોતી રસોஉમૃતં બ્રહ્મ ભૂ-ર્ભુવ-સ્સુવરોમ || (તૈ. અર. 10-27)
સંકલ્પઃ
મમોપાત્ત, દુરિત ક્ષયદ્વારા, શ્રી પરમેશ્વર મુદ્દિસ્ય, શ્રી પરમેશ્વર પ્રીત્યર્થં, શુભે, શોભને, અભ્યુદય મુહૂર્તે, શ્રી મહાવિષ્ણો રાજ્ઞયા, પ્રવર્ત માનસ્ય, અદ્ય બ્રહ્મણઃ, દ્વિતીય પરાર્થે, શ્વેતવરાહ કલ્પે, વૈવશ્વત મન્વંતરે, કલિયુગે, પ્રથમ પાદે, (ભારત દેશઃ – જંબૂ દ્વીપે, ભરત વર્ષે, ભરત ખંડે, મેરોઃ દક્ષિણ/ઉત્તર દિગ્ભાગે; અમેરિકા – ક્રૌંચ દ્વીપે, રમણક વર્ષે, ઐંદ્રિક ખંડે, સપ્ત સમુદ્રાંતરે, કપિલારણ્યે), શોભન ગૃહે, સમસ્ત દેવતા બ્રાહ્મણ, હરિહર ગુરુચરણ સન્નિથૌ, અસ્મિન, વર્તમાન, વ્યાવહારિક, ચાંદ્રમાન, … સંવત્સરે, … અયને, … ઋતે, … માસે, … પક્ષે, … તિથૌ, … વાસરે, … શુભ નક્ષત્ર, શુભ યોગ, શુભ કરણ, એવંગુણ, વિશેષણ, વિશિષ્ઠાયાં, શુભ તિથૌ, શ્રીમાન, … ગોત્રઃ, … નામધેયઃ, … ગોત્રસ્ય, … નામધેયોહંઃ પ્રાતઃ/મધ્યાહ્નિક/સાયં સંધ્યામ ઉપાસિષ્યે ||
માર્જનઃ
ઓં આપોહિષ્ઠા મ’યોભુવઃ’ | તા ન’ ઊર્જે દ’ધાતન | મહેરણા’ય ચક્ષ’સે | યો વઃ’ શિવત’મો રસઃ’ | તસ્ય’ ભાજયતે હ નઃ | ઉશતીરિ’વ માતરઃ’ | તસ્મા અર’ઙ્ગ મામ વઃ | યસ્ય ક્ષયા’ય જિન્વ’થ | આપો’ જનય’થા ચ નઃ | (તૈ. અર. 4-42)
(ઇતિ શિરસિ માર્જયેત)
(હસ્તેન જલં ગૃહીત્વા)
પ્રાતઃ કાલ મંત્રાચમનઃ
સૂર્ય શ્ચ, મામન્યુ શ્ચ, મન્યુપતય શ્ચ, મન્યુ’કૃતેભ્યઃ | પાપેભ્યો’ રક્ષન્તામ | યદ્રાત્ર્યા પાપ’ મકાર્ષમ | મનસા વાચા’ હસ્તાભ્યામ | પદ્ભ્યા મુદરે’ણ શિશ્ઞ્ચા | રાત્રિ સ્તદ’વલુમ્પતુ | યત્કિઞ્ચ’ દુરિતં મયિ’ | ઇદમહં મા મમૃ’ત યો નૌ | સૂર્યે જ્યોતિષિ જુહો’મિ સ્વાહા” || (તૈ. અર. 10. 24)
મધ્યાહ્ન કાલ મંત્રાચમનઃ
આપઃ’ પુનન્તુ પૃથિવીં પૃ’થિવી પૂતા પુ’નાતુ મામ | પુનન્તુ બ્રહ્મ’ણસ્પતિ ર્બ્રહ્મા’ પૂતા પુ’નાતુ મામ | યદુચ્છિ’ષ્ટ મભો”જ્યં યદ્વા’ દુશ્ચરિ’તં મમ’ | સર્વં’ પુનન્તુ મા માપો’உસતા ઞ્ચ’ પ્રતિગ્રહગ્ગ સ્વાહા” || (તૈ. અર. પરિશિષ્ટઃ 10. 30)
સાયંકાલ મંત્રાચમનઃ
અગ્નિ શ્ચ મા મન્યુ શ્ચ મન્યુપતય શ્ચ મન્યુ’કૃતેભ્યઃ | પાપેભ્યો’ રક્ષન્તામ | યદહ્ના પાપ’ મકાર્ષમ | મનસા વાચા’ હસ્તાભ્યામ | પદ્ભ્યા મુદરે’ણ શિશ્ઞ્ચા | અહ સ્તદ’વલુમ્પતુ | ય ત્કિઞ્ચ’ દુરિતં મયિ’ | ઇદ મહં મા મમૃ’ત યોનૌ | સત્યે જ્યોતિષિ જુહોમિ સ્વાહા || (તૈ. અર. 10. 24)
(ઇતિ મંત્રેણ જલં પિબેત)
આચમ્ય (ઓં કેશવાય સ્વાહા, … શ્રી કૃષ્ણ પરબ્રહ્મણે નમો નમઃ)
દ્વિતીય માર્જનઃ
દધિ ક્રાવણ્ણો’ અકારિષમ | જિષ્ણો રશ્વ’સ્ય વાજિ’નઃ |
સુરભિનો મુખા’કરત્પ્રણ આયૂગં’ષિ તારિષત ||
(સૂર્યપક્ષે લોકયાત્રા નિર્વાહક ઇત્યર્થઃ)
ઓં આપો હિષ્ઠા મ’યોભુવઃ’ | તા ન’ ઊર્જે દ’ધાતન | મહેરણા’ય ચક્ષ’સે | યો વઃ’ શિવત’મો રસઃ’ | તસ્ય’ ભાજયતે હ નઃ | ઉશતીરિ’વ માતરઃ’ | તસ્મા અર’ઙ્ગ મામ વઃ | યસ્ય ક્ષયા’ય જિન્વ’થ | આપો’ જનય’થા ચ નઃ || (તૈ. અર. 4. 42)
પુનઃ માર્જનઃ
હિર’ણ્યવર્ણા શ્શુચ’યઃ પાવકાઃ યા સુ’જાતઃ કશ્યપો યા સ્વિન્દ્રઃ’ | અગ્નિં યા ગર્ભ’ન-દધિરે વિરૂ’પા સ્તાન આપશ્શગ્ગ સ્યોના ભ’વન્તુ | યા સાગં રાજા વરુ’ણો યાતિ મધ્યે’ સત્યાનૃતે અ’વપશ્યં જના’નામ | મધુ શ્ચુતશ્શુચ’યો યાઃ પા’વકા સ્તાન આપશ્શગ્ગ સ્યોના ભ’વન્તુ | યાસાં” દેવા દિવિ કૃણ્વન્તિ’ ભક્ષં યા અન્તરિ’ક્ષે બહુથા ભવ’ન્તિ | યાઃ પૃ’થિવીં પય’સોન્દન્તિ’ શ્શુક્રાસ્તાન આપશગ્ગ સ્યોના ભ’વન્તુ | યાઃ શિવેન’ મા ચક્ષુ’ષા પશ્યતાપશ્શિવયા’ તનુ વોપ’સ્પૃશત ત્વચ’ મ્મે | સર્વાગ’મ અગ્નીગ્મ ર’પ્સુષદો’ હુવે વો મયિ વર્ચો બલ મોજો નિધ’ત્ત || (તૈ. સં. 5. 6. 1)
(માર્જનં કુર્યાત)
અઘમર્ષણ મંત્રઃ પાપવિમોચનં
(હસ્તેન જલમાદાય નિશ્શ્વસ્ય વામતો નિક્ષિતપેત)
દ્રુપદા દિ’વ મુઞ્ચતુ | દ્રુપદા દિવે ન્મુ’મુચાનઃ |
સ્વિન્ન સ્સ્નાત્વી મલા’ દિવઃ | પૂતં પવિત્રે’ણે વાજ્ય”મ આપ’ શ્શુન્દન્તુ મૈન’સઃ || (તૈ. બ્રા. 266)
આચમ્ય (ઓં કેશવાય સ્વાહા, … શ્રી કૃષ્ણ પરબ્રહ્મણે નમો નમઃ)
પ્રાણાયામમ્ય
લઘુસંકલ્પઃ
પૂર્વોક્ત એવંગુણ વિશેષણ વિશિષ્ઠાયાં શુભતિથૌ મમોપાત્ત દુરિત ક્ષયદ્વારા શ્રી પરમેશ્વર મુદ્દિસ્ય શ્રી પરમેશ્વર પ્રીત્યર્થં પ્રાતસ્સંધ્યાંગ યથા કાલોચિત અર્ઘ્યપ્રદાનં કરિષ્યે ||
પ્રાતઃ કાલાર્ઘ્ય મંત્રં
ઓં ભૂર્ભુવસ્સુવઃ’ || તથ્સ’વિતુર્વરે”ણ્યં ભર્ગો’ દેવસ્ય’ ધીમહિ | ધિયો યો નઃ’ પ્રચોદયા”ત || 3 ||
મધ્યાહ્નાર્ઘ્ય મંત્રં
ઓં હગં સશ્શુ’ચિષ દ્વસુ’રંતરિક્ષસ દ્દોતા’ વેદિષદતિ’થિ ર્દુરોણસત | નૃષ દ્વ’રસ દૃ’તસ દ્વ્યો’મ સદબ્જા ગોજા ઋ’તજા અ’દ્રિજા ઋતમ-બૃહત || (તૈ. અર. 10. 4)
સાયં કાલાર્ઘ્ય મંત્રં
ઓં ભૂર્ભુવસ્સુવઃ’ || તથ્સ’વિતુર્વરે”ણ્યં ભર્ગો’ દેવસ્ય’ ધીમહિ | ધિયો યો નઃ’ પ્રચોદયા”ત || ઓં ભૂઃ | ઓં ભુવઃ | ઓગ્મ સુવઃ | ઓં મહઃ | ઓં જનઃ | ઓં તપઃ | ઓગ્મ સત્યમ | ઓં તથ્સ’વિતુર્વરે”ણ્યં ભર્ગો’ દેવસ્ય’ ધીમહિ | ધિયો યો નઃ’ પ્રચોદયા”ત || ઓમાપો જ્યોતી રસોஉમૃતં બ્રહ્મ ભૂ-ર્ભુવ-સ્સુવરોમ ||
(ઇત્યંજલિત્રયં વિસૃજેત)
કાલાતિક્રમણ પ્રાયશ્ચિત્તં
આચમ્ય…
પૂર્વોક્ત એવંગુણ વિશેષણ વિશિષ્ઠાયાં શુભતિથૌ મમોપાત્ત દુરિત ક્ષયદ્વારા શ્રી પરમેશ્વર મુદ્દિસ્ય શ્રી પરમેશ્વર પ્રીત્યર્થં કાલાતિક્રમ દોષપરિહારાર્થં ચતુર્થા અર્ઘ્યપ્રદાનં કરિષ્યે ||
ઓં ભૂર્ભુવસ્સુવઃ’ || તથ્સ’વિતુર્વરે”ણ્યં ભર્ગો’ દેવસ્ય’ ધીમહિ | ધિયો યો નઃ’ પ્રચોદયા”ત || ઓં ભૂઃ | ઓં ભુવઃ | ઓગ્મ સુવઃ | ઓં મહઃ | ઓં જનઃ | ઓં તપઃ | ઓગ્મ સત્યમ | ઓં તથ્સ’વિતુર્વરે”ણ્યં ભર્ગો’ દેવસ્ય’ ધીમહિ | ધિયો યો નઃ’ પ્રચોદયા”ત || ઓમાપો જ્યોતી રસોஉમૃતં બ્રહ્મ ભૂ-ર્ભુવ-સ્સુવરોમ ||
(ઇતિ જલં વિસૃજેત)
સજલ પ્રદક્ષિણં
ઓં ઉદ્યન્ત’મસ્તં યન્ત’ માદિત્ય મ’ભિથ્યાય ન્કુર્વન-બ્રા”હ્મણો વિદ્વાન ત્સકલ’મ-ભદ્રમ’શ્નુતે અસાવા’દિત્યો બ્રહ્મેતિ || બ્રહ્મૈવ સન-બ્રહ્માપ્યેતિ ય એવં વેદ || અસાવાદિત્યો બ્રહ્મ || (તૈ. અર. 2. 2)
(એવમ અર્ઘ્યત્રયં દદ્યાત કાલાતિક્રમણે પૂર્વવત)
(પશ્ચાત હસ્તેન જલમાદાય પ્રદક્ષિણં કુર્યાત)
(દ્વિરાચમ્ય પ્રાણાયામ ત્રયં કૃત્વા)
આચમ્ય (ઓં કેશવાય સ્વાહા, … શ્રી કૃષ્ણ પરબ્રહ્મણે નમો નમઃ)
સંધ્યાંગ તર્પણં
પ્રાતઃકાલ તર્પણં
સંધ્યાં તર્પયામિ, ગાયત્રીં તર્પયામિ, બ્રાહ્મીં તર્પયામિ, નિમૃજીં તર્પયામિ ||
મધ્યાહ્ન તર્પણં
સંધ્યાં તર્પયામિ, સાવિત્રીં તર્પયામિ, રૌદ્રીં તર્પયામિ, નિમૃજીં તર્પયામિ ||
સાયંકાલ તર્પણં
સંધ્યાં તર્પયામિ, સરસ્વતીં તર્પયામિ, વૈષ્ણવીં તર્પયામિ, નિમૃજીં તર્પયામિ ||
(પુનરાચમનં કુર્યાત)
ગાયત્રી અવાહન
ઓમિત્યેકાક્ષ’રં બ્રહ્મ | અગ્નિર્દેવતા બ્રહ્મ’ ઇત્યાર્ષમ | ગાયત્રં છન્દં પરમાત્મં’ સરૂપમ | સાયુજ્યં વિ’નિયોગમ || (તૈ. અર. 10. 33)
આયા’તુ વર’દા દેવી અક્ષરં’ બ્રહ્મસંમિતમ | ગાયત્રીં” છન્દ’સાં માતેદં બ્ર’હ્મ જુષસ્વ’ મે | યદહ્ના”ત-કુરુ’તે પાપં તદહ્ના”ત-પ્રતિમુચ્ય’તે | યદ્રાત્રિયા”ત-કુરુ’તે પાપં તદ્રાત્રિયા”ત-પ્રતિમુચ્ય’તે | સર્વ’ વર્ણે મ’હાદેવિ સંધ્યાવિ’દ્યે સરસ્વ’તિ ||
ઓજો’உસિ સહો’உસિ બલ’મસિ ભ્રાજો’உસિ દેવાનાં ધામનામા’સિ વિશ્વ’મસિ વિશ્વાયુ-સ્સર્વ’મસિ સર્વાયુ-રભિભૂરોમ | ગાયત્રી-માવા’હયામિ સાવિત્રી-માવા’હયામિ સરસ્વતી-માવા’હયામિ છન્દર્ષી-નાવા’હયામિ શ્રિય-માવાહ’યામિ ગાયત્રિયા ગાયત્રી ચ્છન્દો વિશ્વામિત્રઋષિ સ્સવિતા દેવતાஉગ્નિર-મુખં બ્રહ્મા શિરો વિષ્ણુર-હૃદયગ્મ રુદ્ર-શ્શિખા પૃથિવી યોનિઃ પ્રાણાપાન વ્યાનોદાન સમાના સપ્રાણા શ્વેતવર્ણા સાંખ્યાયન સગોત્રા ગાયત્રી ચતુર્વિગ્મ શત્યક્ષરા ત્રિપદા’ ષટ-કુક્ષિઃ પંચ-શીર્ષોપનયને વિ’નિયોગઃ | ઓં ભૂઃ | ઓં ભુવઃ | ઓગ્મ સુવઃ | ઓં મહઃ | ઓં જનઃ | ઓં તપઃ | ઓગ્મ સત્યમ | ઓં તથ્સ’વિતુર્વરે”ણ્યં ભર્ગો’ દેવસ્ય’ ધીમહિ | ધિયો યો નઃ’ પ્રચોદયા”ત || ઓમાપો જ્યોતી રસોஉમૃતં બ્રહ્મ ભૂ-ર્ભુવ-સ્સુવરોમ || (મહાનારાયણ ઉપનિષત)
આચમ્ય (ઓં કેશવાય સ્વાહા, … શ્રી કૃષ્ણ પરબ્રહ્મણે નમો નમઃ)
જપસંકલ્પઃ
પૂર્વોક્ત એવંગુણ વિશેષણ વિશિષ્ઠાયાં શુભતિથૌ મમોપાત્ત દુરિત ક્ષયદ્વારા શ્રી પરમેશ્વર મુદ્દિસ્ય શ્રી પરમેશ્વર પ્રીત્યર્થં સંધ્યાંગ યથાશક્તિ ગાયત્રી મહામંત્ર જપં કરિષ્યે ||
કરન્યાસઃ
ઓં તથ્સ’વિતુઃ બ્રહ્માત્મને અંગુષ્ટાભ્યાં નમઃ |
વરે”ણ્યં વિષ્ણવાત્મને તર્જનીભ્યાં નમઃ |
ભર્ગો’ દેવસ્ય’ રુદ્રાત્મને મધ્યમાભ્યાં નમઃ |
ધીમહિ સત્યાત્મને અનામિકાભ્યાં નમઃ |
ધિયો યો નઃ’ જ્ઞાનાત્મને કનિષ્ટિકાભ્યાં નમઃ |
પ્રચોદયા”ત સર્વાત્મને કરતલ કરપૃષ્ટાભ્યાં નમઃ |
અંગન્યાસઃ
ઓં તથ્સ’વિતુઃ બ્રહ્માત્મને હૃદયાય નમઃ |
વરે”ણ્યં વિષ્ણવાત્મને શિરસે સ્વાહા |
ભર્ગો’ દેવસ્ય’ રુદ્રાત્મને શિખાયૈ વષટ |
ધીમહિ સત્યાત્મને કવચાય હુમ |
ધિયો યો નઃ’ જ્ઞાનાત્મને નેત્રત્રયાય વૌષટ |
પ્રચોદયા”ત સર્વાત્મને અસ્ત્રાયફટ |
ઓં ભૂર્ભુવસ્સુવરોમિતિ દિગ્ભન્ધઃ |
ધ્યાનમ
મુક્તાવિદ્રુમ હેમનીલ ધવળચ્ચાયૈર-મુખૈ સ્ત્રીક્ષણૈઃ |
યુક્તામિંદુનિ બદ્ધ રત્ન મકુટાં તત્વાર્થ વર્ણાત્મિકામ |
ગાયત્રીં વરદાભયાઙ્કુશ કશાશ્શુભ્રઙ્કપાલઙ્ગદામ |
શઙ્ખઞ્ચક્ર મધારવિન્દ યુગળં હસ્તૈર્વહન્તીં ભજે ||
ચતુર્વિંશતિ મુદ્રા પ્રદર્શનં
સુમુખં સંપુટિંચૈવ વિતતં વિસ્તૃતં તથા |
દ્વિમુખં ત્રિમુખંચૈવ ચતુઃ પઞ્ચ મુખં તથા |
ષણ્મુખોஉથો મુખં ચૈવ વ્યાપકાઞ્જલિકં તથા |
શકટં યમપાશં ચ ગ્રથિતં સમ્મુખોન્મુખમ |
પ્રલંબં મુષ્ટિકં ચૈવ મત્સ્યઃ કૂર્મો વરાહકમ |
સિંહાક્રાંતં મહાક્રાંતં મુદ્ગરં પલ્લવં તથા |
ચતુર્વિંશતિ મુદ્રા વૈ ગાયત્ર્યાં સુપ્રતિષ્ઠિતાઃ |
ઇતિમુદ્રા ન જાનાતિ ગાયત્રી નિષ્ફલા ભવેત ||
યો દેવ સ્સવિતાஉસ્માકં ધિયો ધર્માદિગોચરાઃ |
પ્રેરયેત્તસ્ય યદ્ભર્ગસ્ત દ્વરેણ્ય મુપાસ્મહે ||
ગાયત્રી મંત્રં
ઓં ભૂર્ભુવસ્સુવઃ’ || તથ્સ’વિતુર્વરે”ણ્યં ભર્ગો’ દેવસ્ય’ ધીમહિ |
ધિયો યો નઃ’ પ્રચોદયા”ત ||
અષ્ટમુદ્રા પ્રદર્શનં
સુરભિર-જ્ઞાન ચક્રે ચ યોનિઃ કૂર્મોஉથ પઙ્કજમ |
લિઙ્ગં નિર્યાણ મુદ્રા ચેત્યષ્ટ મુદ્રાઃ પ્રકીર્તિતાઃ ||
ઓં તત્સદ-બ્રહ્માર્પણમસ્તુ |
આચમ્ય (ઓં કેશવાય સ્વાહા, … શ્રી કૃષ્ણ પરબ્રહ્મણે નમો નમઃ)
દ્વિઃ પરિમુજ્ય |
સકૃદુપ સ્પૃશ્ય |
યત્સવ્યં પાણિમ |
પાદમ |
પ્રોક્ષતિ શિરઃ |
ચક્ષુષી |
નાસિકે |
શ્રોત્રે |
હૃદયમાલભ્ય |
પ્રાતઃકાલ સૂર્યોપસ્થાનં
ઓં મિત્રસ્ય’ ચર્ષણી ધૃત શ્રવો’ દેવસ્ય’ સાન સિમ | સત્યં ચિત્રશ્ર’ વસ્તમમ | મિત્રો જનાન’ યાતયતિ પ્રજાનન-મિત્રો દા’ધાર પૃથિવી મુતદ્યામ | મિત્રઃ કૃષ્ટી રનિ’મિષાஉભિ ચ’ષ્ટે સત્યાય’ હવ્યં ઘૃતવ’દ્વિધેમ | પ્રસમિ’ત્ત્ર મર્ત્યો’ અસ્તુ પ્રય’સ્વા ન્યસ્ત’ આદિત્ય શિક્ષ’તિ વ્રતેન’ | ન હ’ન્યતે ન જી’યતે ત્વોતોનૈન મગંહો’ અશ્નો ત્યન્તિ’તો ન દૂરાત || (તૈ. સં. 3.4.11)
મધ્યાહ્ન સૂર્યોપસ્થાનં
ઓં આ સત્યેન રજ’સા વર્ત’માનો નિવેશ’ય ન્નમૃતં મર્ત્ય’ઞ્ચ | હિરણ્યયે’ન સવિતા રથેનાஉદેવો યા’તિ ભુવ’ના નિપશ્યન’ ||
ઉદ્વય ન્તમ’સ સ્પરિ પશ્ય’ન્તો જ્યોતિ રુત્ત’રમ | દેવન-દે’વત્રા સૂર્ય મગ’ન્મ જ્યોતિ’ રુત્તમમ ||
ઉદુત્યં જાતવે’દસં દેવં વ’હન્તિ કેતવઃ’ | દૃશે વિશ્વા’ ય સૂર્ય”મ || ચિત્રં દેવાના મુદ’ગા દની’કં ચક્ષુ’ર-મિત્રસ્ય વરુ’ણ સ્યાગ્નેઃ | અપ્રા દ્યાવા’ પૃથિવી અન્તરિ’ક્ષગ્મ સૂર્ય’ આત્મા જગ’ત સ્તસ્થુષ’શ્ચ ||
તચ્ચક્ષુ’ર-દેવહિ’તં પુરસ્તા”ચ્ચુક્ર મુચ્ચર’ત | પશ્યે’મ શરદ’શ્શતં જીવે’મ શરદ’શ્શતં નન્દા’મ શરદ’શ્શતં મોદા’મ શરદ’શ્શતં ભવા’મ શરદ’શ્શતગ્મ શૃણવા’મ શરદ’શ્શતં પબ્ર’વામ શરદ’શ્શતમજી’તાસ્યામ શરદ’શ્શતં જોક્ચ સૂર્યં’ દૃષે || ય ઉદ’ગાન્મહતોஉર્ણવા” દ્વિભ્રાજ’માન સ્સરિરસ્ય મધ્યાથ્સમા’ વૃષભો લો’હિતાક્ષસૂર્યો’ વિપશ્ચિન્મન’સા પુનાતુ ||
સાયંકાલ સૂર્યોપસ્થાનં
ઓં ઇમમ્મે’ વરુણ શૃધી હવ’ મદ્યા ચ’ મૃડય | ત્વા મ’વસ્યુ રાચ’કે || તત્વા’ યામિ બ્રહ્મ’ણા વન્દ’માન સ્ત દાશા”સ્તે યજ’માનો હવિર્ભિઃ’ | અહે’ડમાનો વરુણેહ બોધ્યુરુ’શગં સમા’ન આયુઃ પ્રમો’ષીઃ ||
યચ્ચિદ્ધિતે વિશોયથા પ્રદેવ વરુણવ્રતમ | મિનીમસિદ્ય વિદ્યવિ | યત્કિઞ્ચેદં વરુણદૈવ્યે જનેஉભિદ્રોહ મ્મનુષ્યાશ્ચરામસિ | અચિત્તે યત્તવ ધર્માયુયોપિ મમાન સ્તસ્મા દેનસો દેવરીરિષઃ | કિતવાસો યદ્રિરિપુર્નદીવિ યદ્વાઘા સત્યમુતયન્ન વિદ્મ | સર્વાતાવિષ્ય શિધિરેવદેવા થાતેસ્યામ વરુણ પ્રિયાસઃ || (તૈ. સં. 1.1.1)
દિગ્દેવતા નમસ્કારઃ
(એતૈર્નમસ્કારં કુર્યાત)
ઓં નમઃ પ્રાચ્યૈ’ દિશે યાશ્ચ’ દેવતા’ એતસ્યાં પ્રતિ’વસન્ત્યે તાભ્ય’શ્ચ નમઃ’ |
ઓં નમઃ દક્ષિણાયૈ દિશે યાશ્ચ’ દેવતા’ એતસ્યાં પ્રતિ’વસન્ત્યે તાભ્ય’શ્ચ નમઃ’ |
ઓં નમઃ પ્રતી”ચ્યૈ દિશે યાશ્ચ’ દેવતા’ એતસ્યાં પ્રતિ’વસન્ત્યે તાભ્ય’શ્ચ નમઃ’ |
ઓં નમઃ ઉદી”ચ્યૈ દિશે યાશ્ચ’ દેવતા’ એતસ્યાં પ્રતિ’વસન્ત્યે તાભ્ય’શ્ચ નમઃ’ |
ઓં નમઃ ઊર્ધ્વાયૈ’ દિશે યાશ્ચ’ દેવતા’ એતસ્યાં પ્રતિ’વસન્ત્યે તાભ્ય’શ્ચ નમઃ’ |
ઓં નમોஉધ’રાયૈ દિશે યાશ્ચ’ દેવતા’ એતસ્યાં પ્રતિ’વસન્ત્યે તાભ્ય’શ્ચ નમઃ’ |
ઓં નમોஉવાન્તરાયૈ’ દિશે યાશ્ચ’ દેવતા’ એતસ્યાં પ્રતિ’વસન્ત્યે તાભ્ય’શ્ચ નમઃ’ |
મુનિ નમસ્કારઃ
નમો ગઙ્ગા યમુનયોર-મધ્યે યે’ વસન્તિ તે મે પ્રસન્નાત્માન શ્ચિરંજીવિતં વ’ર્ધયન્તિ નમો ગઙ્ગા યમુનયોર-મુનિ’ભ્યશ્ચ નમો નમો ગઙ્ગા યમુનયોર-મુનિ’ભ્યશ્ચ ન’મઃ ||
સંધ્યાદેવતા નમસ્કારઃ
સન્ધ્યા’યૈ નમઃ’ | સાવિ’ત્ર્યૈ નમઃ’ | ગાય’ત્ર્યૈ નમઃ’ | સર’સ્વત્યૈ નમઃ’ | સર્વા’ભ્યો દેવતા’ભ્યો નમઃ’ | દેવેભ્યો નમઃ’ | ઋષિ’ભ્યો નમઃ’ | મુનિ’ભ્યો નમઃ’ | ગુરુ’ભ્યો નમઃ’ | પિતૃ’ભ્યો નમઃ’ | કામોஉકાર્ષી” ર્નમો નમઃ | મન્યુ રકાર્ષી” ર્નમો નમઃ | પૃથિવ્યાપસ્તેજો વાયુ’રાકાશાત નમઃ || (તૈ. અર. 2.18.52)
ઓં નમો ભગવતે વાસુ’દેવાય | યાગ્મ સદા’ સર્વભૂતાનિ ચરાણિ’ સ્થાવરાણિ’ ચ | સાયં પ્રાત ર્ન’મસ્યન્તિ સા મા સન્ધ્યા’உભિરક્ષતુ ||
શિવાય વિષ્ણુરૂપાય શિવરૂપાય વિષ્ણવે |
શિવસ્ય હૃદયં વિષ્ણુર્વિષ્ણોશ્ચ હૃદયં શિવઃ ||
યથા શિવમયો વિષ્ણુરેવં વિષ્ણુમયઃ શિવઃ |
યથાஉંતરં ન પશ્યામિ તથા મે સ્વસ્તિરાયુષિ ||
નમો બ્રહ્મણ્ય દેવાય ગો બ્રાહ્મણ હિતાય ચ |
જગદ્ધિતાય કૃષ્ણાય ગોવિન્દાય નમો નમઃ ||
ગાયત્રી ઉદ્વાસન (પ્રસ્થાનં)
ઉત્તમે’ શિખ’રે જાતે ભૂમ્યાં પ’ર્વતમૂર્થ’નિ | બ્રાહ્મણે”ભ્યોஉભ્ય’નુ જ્ઞાતા ગચ્ચદે’વિ યથાસુ’ખમ | સ્તુતો મયા વરદા વે’દમાતા પ્રચોદયન્તી પવને” દ્વિજાતા | આયુઃ પૃથિવ્યાં દ્રવિણં બ્ર’હ્મવર્ચસં મહ્યં દત્વા પ્રજાતું બ્ર’હ્મલોકમ || (મહાનારાયણ ઉપનિષત)
ભગવન્નમસ્કારઃ
નમોஉસ્ત્વનંતાય સહસ્રમૂર્તયે સહસ્ર પાદાક્ષિ શિરોરુ બાહવે |
સહસ્ર નામ્ને પુરુષાય શાશ્વતે સહસ્રકોટી યુગ ધારિણે નમઃ ||
ભૂમ્યાકાશાભિ વંદનં
ઇદં દ્યા’વા પૃથિવી સત્યમ’સ્તુ | પિતર-માતર્યદિ હોપ’ બૃવેવા”મ |
ભૂતં દેવાના’ મવમે અવો’ભિઃ | વિદ્યા મેષં વૃજિનં’ જીરદા’નુમ ||
આકાશાત-પતિતં તોયં યથા ગચ્છતિ સાગરમ |
સર્વદેવ નમસ્કારઃ કેશવં પ્રતિગચ્છતિ ||
શ્રી કેશવં પ્રતિગચ્છત્યોન્નમ ઇતિ |
સર્વવેદેષુ યત્પુણ્યમ | સર્વતીર્થેષુ યત્ફલમ |
તત્ફલં પુરુષ આપ્નોતિ સ્તુત્વાદેવં જનાર્ધનમ ||
સ્તુત્વાદેવં જનાર્ધન ઓં નમ ઇતિ ||
વાસનાદ-વાસુદેવસ્ય વાસિતં તે જયત્રયમ |
સર્વભૂત નિવાસોஉસિ શ્રીવાસુદેવ નમોஉસ્તુતે ||
શ્રી વાસુદેવ નમોஉસ્તુતે ઓં નમ ઇતિ |
અભિવાદઃ (પ્રવર)
ચતુસ્સાગર પર્યંતં ગો બ્રાહ્મણેભ્યઃ શુભં ભવતુ | … પ્રવરાન્વિત … ગોત્રઃ … સૂત્રઃ … શાખાધ્યાયી … અહં ભો અભિવાદયે ||
ઈશ્વરાર્પણં
કાયેન વાચા મનસેંદ્રિયૈર્વા | બુદ્ધ્યાஉஉત્મના વા પ્રકૃતે સ્સ્વભાવાત |
કરોમિ યદ્યત-સકલં પરસ્મૈ શ્રીમન્નારાયણાયેતિ સમર્પયામિ ||
હરિઃ ઓં તત્સત | તત્સર્વં શ્રી પરમેશ્વરાર્પણમસ્તુ |